Tienduizenden slachtoffers en miljoenen aan schulden. Waar de overheid fraude wilde aanpakken, zijn fouten gemaakt die resulteerden in de toeslagenaffaire. Deze heeft niet alleen gezinnen financieel geruïneerd, maar ook levens voorgoed veranderd. Jarenlange onzekerheid, stress en wantrouwen in de overheid zijn voor veel gedupeerden de dagelijkse realiteit geworden. Ik sprak met Franciska en met Fenna*, beide slachtoffers van de toeslagenaffaire. Zij vertelden mij over de enorme impact die dit schandaal op hun leven heeft gehad, en waarom het geld nog niet eens de helft van het verhaal is.
Ik had een online afspraak met Franciska. Zodra ik haar opbel, hoor ik een vrouw die mij vertelt dat ze zich niet helemaal lekker voelt, maar toch haar best wil doen om mijn vragen te beantwoorden. Franciska is moeder van 2 kinderen, nu 21 en 24 jaar oud. Zij zijn in 2008 in de toeslagenaffaire beland. Zij werd toen door de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur van de kinderopvangtoeslag. Ze vertelt over hoe zij dit heeft ervaren: “Het was elf jaar lang: ik ben de enige met dit probleem. Het is ook een soort schaampte natuurlijk. Ik wist van mezelf dat er iets niet goed zat, maar ik kon er nooit echt een vinger op leggen.”
“Het was 11 jaar lang: ik ben de enige met dit probleem”
-Franciska
Om het hoofd boven water te houden, moest Franciska veel werken. “Ik werkte als kok, en omdat alles een beetje tegenliep natuurlijk moest ik 3 diensten per dag gaan werken. Dat was dan vanaf zo’n 4:00 uur ‘s ochtends tot een uur of 1:00 ‘s nachts. Om gewoon constant maar je hoofd boven water te kunnen houden.”
Franciska heeft door de Catshuisregeling €30.000,- ontvangen, dit is echter niet genoeg om al haar schulden terug te betalen, hoewel het beter met haar gaat zit ze nog steeds in een herstelfase waarvan onbekend is hoelang die zal duren. Volgens bestuurder Peter Heijkoop kan dat nog wel een aantal jaren duren: “Als je heel nuchter kijkt, dan ga je echt richting 2030 voor gedupeerden duidelijkheid hebben.”
Naast Franciska heb ik dus ook Fenna mogen interviewen. Ik heb met haar afgesproken in de studio. Ze komt mooi op tijd de studio binnen. Wat het bijzondere is bij dit soort onderwerpen, is dat je aan de buitenkant niet kunt zien of iemand slachtoffer is. Even twijfel ik of zij wel degene is met wie ik had afgesproken.
Toen Fenna zo’n vier jaar oud was, werd haar vader aangemerkt als fraudeur van de kinderopvangtoeslag. Fenna heeft een zusje en een broer. “Mijn broer heeft PDD-NOS, hij is overal gevoeliger voor, prikkelbaarder, hij heeft er echt een zware depressie aan over gehouden, ook met zelfmoordgedachtes, hij is daar toen wel mee geholpen.” Fenna heeft zelf ook vijf jaar therapie gehad voor verschillende problemen, maar ze geeft aan dat de toeslagenaffaire daar een belangrijke rol in heeft gespeeld: “Je was al die tijd alleen, en dan denk je, je moet alles alleen. En dan voel je je ook heel alleen. Want je bent heel anders dan andere mensen van jouw leeftijd, ik vond dat mijn leeftijdsgenoten wat kinderachtig waren terwijl ik juist druk was met sporten en school.” Dat kwam doordat Fenna zag hoe belangrijk het is om goed met geld om te gaan, maar ook doordat ze zich zorgen maakte over dingen waar je je op jonge leeftijd zich helemaal geen zorgen over zou hoeven maken.
“Je was al die tijd alleen, en dan denk je, je moet alles alleen. En dan voel je je ook heel alleen.”
-Fenna
Wanneer ik vraag naar haar vertrouwen in de overheid, weet ik dat ik op het juiste pad zit naar een interessant verhaal. Haar opa en oma, die in Indonesië woonden, zijn na de onafhankelijkheid gerepatrieerd. “Zij werden sowieso al slecht opgevangen, ze kwamen in een soort barakken terecht, dus zij moesten al hard werken”. Fenna geeft aan zich vooral te ergeren aan wat er allemaal met haar familie is gebeurt. En hoe zij door profilering door de overheid zijn benadeeld.
Ze droomt ervan om ooit in Indonesië te wonen. “Want mijn oma zei altijd, Indonesië is echt de plek waar je moet zijn, de plek waar je wilt wonen.” Wel zegt ze dankbaar te zijn voor de kansen die ze in Nederland heeft gekregen als het gaat om onderwijs. “Ik wil sowieso graag mijn studie afronden en daarna een master volgen, welke, dat weet ik nog niet”
De verhalen van Franciska en Fenna laten zien dat de toeslagenaffaire veel meer heeft aangetast dan alleen hun financiën. Het gaat om jaren van stress, schaamte en onzekerheid, die niet zomaar verdwijnen met een compensatiebedrag. Het gaat om een systeem dat mensen jarenlang in de kou heeft laten staan.
Terwijl de overheid nog steeds bezig is met het rechtzetten van de fouten, proberen de slachtoffers hun leven weer op te pakken. Maar hoe bouw je je leven opnieuw op als er meer dan tien jaar van je is afgepakt? En hoe herstel je vertrouwen in een overheid die je zo diep heeft laten vallen? Die vragen blijven, en het antwoord is er voorlopig nog niet.
*Fenna is een gefingeerde naam. De echte naam van Fenna is bekend bij de redactie.
Bronnen
CBS – Haalbaarheidsstudie toeslagenaffaire
Dienst Toeslagen – Catshuisregeling
https://herstel.toeslagen.nl/herstelregelingen/catshuisregeling
NOS – Compensatie ouders toeslagenaffaire kan zomaar tot 2030 duren
De Indische Verhalentafel – De Indische Nederlanders
https://de-indische-verhalentafel.online/achtergronden/de-indische-nederlanders
